ADOS- 2
złoty standard diagnozy autyzmu już dostępny w Naszej Poradni
Nasi psychologowie Anna Wilczek i Gabriela Stankiewicz zostali certyfikowanymi diagnostami ADOS- 2.
ADOS- 2 to protokół obserwacji objawów autyzmu, określany jako „złoty standard” diagnozy autyzmu na świecie. Podczas badania diagnosta proponuje dziecku/dorosłemu kilkanaście wspólnych aktywności i tematów rozmowy.
ADOS pomaga wykryć spektrum autyzmu u dzieci od 12 miesiąca życia, ale także u młodzieży i u dorosłych.
Do niedawna w Polsce autyzm diagnozowany był przez zespół specjalistów, terapeutów na podstawie rozmów i obserwacji. Specjaliści nie posiadali narzędzi, które pomogłoby im w ocenie objawów autyzmu, ale bazowali na kryteriach diagnostycznych oraz na własnej wiedzy i doświadczeniu.
Jeśli niepokoi Cię rozwój dziecka, to sprawdź jakie mogą być objawy autyzmu.
Dla kogo ADOS?
ADOS-2 skrót ADOS oznacza Autism Diagnosis Observation Schedule (protokół obserwacji do diagnozy autyzmu). Liczba 2 w nazwie oznacza drugą wersję narzędzia. Jest badaniem, które stosujemy w diagnozowaniu dzieci, młodzieży oraz dorosłych. Narzędzie jest użyteczne do badania zarówno osób niemówiących jak i dobrze posługujących się mową, dla osób z bardzo różnym natężeniem cech autyzmu. Za pomocą ADOS nie możemy badać osób z dodatkowymi niepełnosprawnościami dotyczącymi wzroku, słuchu, motoryki.
Najmłodsze dzieci, które mogę być badane za pomocą ADOS to dzieci od 12 miesiąca życia, które potrafią już chodzić i są w stanie poruszać się samodzielnie po pokoju.
Czym jest ADI-R?
Wywiad kliniczny ADI-R przeprowadzanym jest przez psychologa z rodzicami osoby, która diagnozowana jest w kierunku spektrum autyzmu. Obserwacja za pomocą ADOS stosowana jest często równolegle z ADI-R, niestety wywiad nie jest jeszcze dostępny w języku polskim. Podczas wywiadu rodzice odpowiadają na 93 pytania dotyczące dziecka, co trwa około 1,5 – 3 godzin.
Czy diagnoza z ADOS jest najlepszą diagnozą?
ADOS – 2 nie jest traktowany jako jedyne źródło informacji w diagnozowaniu autyzmu. Podstawą przeprowadzenia diagnozy pozostaje zespół specjalistów i terapeutów, którzy konsultują się ze sobą. Dzięki ADOS osoba diagnozująca korzysta z narzędzia opartego na wieloletnich badaniach naukowych z bardzo dobrze dopracowaną skutecznością, stąd określenie „złoty standard” w diagnozowaniu autyzmu.
Jakie zachowania są oceniane?
W ADOS nie oceniamy ogólnego rozwoju w różnych sferach (np. motoryka, rozwój poznawczy, zmysły), ale oceniamy objawy charakterystyczne dla autyzmu: interakcje społeczne, komunikacja oraz ograniczone, powtarzalne zachowania. ADOS uwzględnia kryteria diagnostyczne DSM.
Interakcje społeczne
Osoby z autyzmem mają trudność w rozumieniu zachowania innych ludzi, często trudno jest im zrozumieć jak inne osoby się czują i co mają na myśli. Wyzwaniem jest dla nich im nawiązywanie przyjaźni i dogadywanie się w codziennych sytuacjach. Osoby w spektrum autyzmu mogą mieć trudności w rozumieniu gestów i odczytywaniu mimiki twarzy.
Objawy autyzmu w zakresie interakcji społecznych to m. in:
- dziecko nie wskazuje palcem, żeby pokazać, że coś je interesuje
- dziecko nie patrzy na przedmioty, które wskazuje rodzic
- małe zainteresowane ludźmi lub brak świadomości ich obecności
- trudności w inicjowaniu kontaktu, angażowaniu się w zabawy w grupie, zdobywaniu przyjaciół
- brak wchodzenia w role i udawania w zabawie (tzw. zabawa „na niby”)
- brak naśladowania
- trudności w rozumieniu uczuć lub mówieniu o uczuciach
- brak dzielenia się się osiągnięciami lub zainteresowaniami np. zabawkami, rysunkami
Komunikacja
Część osób z autyzmem nie mówi, ale używa innych form komunikacji np. wskazywanie obrazków w książkach do komunikacji lub pisanie. Osoby, które świetnie posługują się mową wysławiają się w sposób, który może wydawać się nietypowy lub usztywniony. Czasami osoby w spektrum autyzmu powtarzają te same słowa lub wyrażenia (to tzw. echolalia).
Objawy autyzmu w zakresie komunikacji to m. in:
- opóźniony rozwój mowy
- unikanie kontaktu wzrokowego
- mimika twarzy jest niedostosowana do wypowiedzi
- trudności z odczytywaniem mimiki twarzy, tonu głosu, gestów rozmówcy
- nietypowyy ton głosu lub nietypowy rytm mowy np. wymawianie każdego zdania jak pytania
- powtarzanie słów lub zdań tzw. echolalia np. w odpowiedzi na pytanie, powtarza je, zamiast udzielenia odpowiedzi
- wypowiedzi mogą sprawiać wrażenie nieadekwatnych do sytuacji
- trudność w komunikowaniu potrzeb lub pragnień
- branie wypowiedzi zbyt dosłownie – nie rozumienie poczucia humoru, ironii, metafor
Usztywnione zachowania
Osoby z autyzmem często silnie przywiązują się do wzorców lub rutyn np. chodzenie zawsze tą samą drogą, układanie zabawek na półce, zawsze w tej samej kolejności. Nie lubią zmian a nieoczekiwane wydarzenia bywają dla nich bardzo stresujące. Często też bardzo silnie angażują się w zainteresowanie jednym albo kilkoma tematami np. autobusy, samochody określonej marki, liczby.
Objawy autyzmu w zakresie usztywnionych zachowań to m. in:
- przywiązanie do rutyny np. dziecko nalega na chodzenie dokładnie tą samą drogą do szkoły lub jedzenie na tym samym talerzu
- trudności z adaptacją do zmian w planie lub w środowisku np. przemeblowanie, zmiana godziny wyjścia do szkoły
- nietypowe przywiązanie do zabawek lub obiektów tj. klucze, włączniki światła, nitki
- zainteresowanie wąską dziedziną wiedzy np. rozkłady jazdy tramwaju, dinozaury, liczby, odkurzacze określonej marki
- spędzanie dużej ilości czasu na układaniu zabawek w specyficzny sposób, obserwowaniu poruszających się przedmiotów (np. wentylator, pralka), koncentrowanie się na specyficznej części przedmiotu (np. kółko od auta)
- wielokrotne powtarzanie ruchów tj. trzepotanie rękami na wysokości oczu, kręcenie się wokół własnej osi – tzw. stereotypie ruchowe lub autostymulacje
Zmysły, które są zbyt wrażliwe lub za mało wrażliwe
Autyzm bardzo często łączy się z nietypowym odbieraniem świata za pomocą zmysłów. Osoby w spektrum autyzmu mogą odczuwać zwykłe bodźce jako mało intensywne (nie czuje uścisku dłoni) albo zbyt intensywne (uścisk dłoni czuje tak silnie jak poparzenie).
Problemy z nadwrażliwymi zmysłami albo zbyt małym odczuwaniem przez zmysły mogą być bardzo dotkliwe. Część dorosłych osób z autyzmem mówi np. o tym, że kiedy patrzą drugiej osobie w oczy, to jest to dla nich przykre doświadczenie dyskomfortu lub nawet bólu. Niektórzy przebywając w tłocznym pomieszczeniu pełnym głośnych dźwięków opisują uczucie paniki i przeładowania bodźcami.
Co może wskazywać na trudności sensoryczne?
- zakrywanie uszu w reakcji na niektóre dźwięki
- niechęć do przytulania lub dotyku
- poszukiwanie wrażeń zmysłowych np. mocne podskakiwanie, wpatrywanie się w światło
- silne reakcje w odpowiedzi na bodźce np. płacz po dotknięciu specyficznej faktury przedmiotu np. sypkich rzeczy – piasek, kasza, ryż
Zdarza się, że osoby, które nie mają widocznych problemów z poruszaniem się i fizycznie z ich rękoma i nogami wszystko jest w porządku, mogą mieć problemy z wykonywaniem zwykłych ruchów tj. trzymanie długopisu, przeskoczenie przez skakankę. Mogą odczuwać swoje ciało jakby nie mieli nad nim pełnej kontroli. Takie trudności występują o osób, które mają silne natężenie objawów autyzmu.
Wczesne rozpoznanie i wczesna interwencja
Symptomy autyzmu mogą być widoczne już w 2 roku życia. Jeśli jesteś rodzicem malucha i niepokoi Cię jego rozwój, nie warto odkładać konsultacji ze specjalistą. Objawy autyzmu widoczne są zwłaszcza w zachowaniach społecznych i komunikacji.
Zachowania przed 3 rokiem życia, które mogą wskazywać na spektrum autyzmu to:
- 6 miesiąc – dziecko nie uśmiecha się do osób w otoczeniu, nie wykazuje innej radosnej ekspresji
- 9 miesiąc – dziecko nie odwzajemnia uśmiechów, ekspresji twarzy, nie odpowiada na wydawane przez rodzica dźwięki
- 12 miesiąc – brak gaworzenia, brak reakcji na imię
- 14 miesiąc – brak gestu wskazywania palcem i brak innych gestów używanych do komunikacji np. gest papa
- 16 miesiąc – brak słów lub używanie tylko kilku słów
- 18 miesiąc – brak zabawy na niby (np. karmienie lalki)
- 24 miesiące – dziecko nie używa w sposób sensowny zdań złożonych z 2 słów (zdania powinny być wypowiadane spontanicznie, nie tylko powtarzane)
Test przesiewowy, który pomoże Ci w sprawdzeniu czy dziecko rozwija się typowo.